آشنایی با تنها بادگیر گرد دنیا در شهر تاریخی یزد - مجله سرگرمی

بنا بر آمارهای موجود شهر یزد دارای بیشترین بادگیرها در ایران و حتی دنیا است. بادگیرهای شهر یزد از ارتفاع بیشتری نسبت به دیگر مناطق مرکزی برخوردار هستند. تنها بادگیر گرد ایران و دنیا در شهرستان بهاباد یزد قرار گرفته است. این بادگیر خاص یکی از مهم ترین و دیدنی ترین آثار تاریخی این شهر و ایران است. در ادامه به معرفی تنها بادگیر گرد ایران در سرزمین ترین های بادگیرها خواهیم پرداخت، با ما همراه باشید.

نگاه بر پشینه بادگیرهای ایران

در گذشته برای خنک سازی و تهویه هوا به خصوص در فصل های گرم سال، برج هایی بر بام خانه ها می ساختند که به بادگیر شهرت داشتند. علاوه بر این برای تهویه هوا بادگیرهایی را بر آب انبارها و دهانهٔ معدن ها می ساختند. هوای خنک فراوری شده توسط بادگیر وارد خانه شده و در اتاق های طبقه هم کف و زیر زمین انتقال می یابد. بادگیر از میراث و سمبل های به جا مانده از معماری اصیل ایرانی است که حتی امروزه در بسکمک از کشورهای خاورمیانه مورد استفاده قرار می گیرد.

ساخت بادگیرها از زمان های بسیار قدیم در ایران رواج داشته است اما تاریخچه ساخت اولین بادگیر چندان معین نیست. انواع مختلفی از بادگیرها در شهرهای مرکزی و جنوبی ایران به چشم می خورد، هر بادگیر بر حسب آب و هوا منطقه دارای ارتفاع و جهت باد متفاوتی است. تا قبل از ورود و گسترش کولر های آبی در ایران، مردم برای تهویه هوا مطبوع و خنک سازی از بادگیرها استفاده می کردند. بعد از گذشت چندین دهه هنوز هم می توان آثار بادگیرها را در ابنیه مختلف در شهرهایی نظیر بندر عباس، بندر لنگه، قشم، بوشهر، کرمان، نایین، یزد، رفسنجان، طبس، کاشان، سمنان، اصفهان، قم و حتی نواحی جنوب شهر تهران دید.

بادگیرهای ایران | انواع بادگیرها و معماری

به طور کلی می توان معماری بادگیرهای ایران را به سه دسته تقسیم کرد:

• کرمانی
• یزدی
• اردکانی

بادگیر یزدی

بادگیر یزدی از نظرساختار از دیگر انواع بادگیرها پیچیده تر است و از نظر ظاهری نیز بزرگ تر و دارای ارتفاع بیشتری است. این بادگیرها معمولاً به شکل چهار طرفه یا هشت طرفه ساخته می شوند. شهر یزد به بادگیرهای خود شهرت دارد و می توان ادعا کرد که دارای بیشترین تعداد و نوع بادگیر در میان سایر شهرهای مرکزی ایران است. بادگیر باغ دولت آباد به ارتفاع 35/33 متر، مرتفع ترین بادگیر دنیا است.

بادگیر اردکانی

بادگیرهای منطقه اردکان شهر یزد با خود این شهر تفاوت خاصی دارند. ساختار این بادگیر ها ساده تر و از لحاظ مالی، نسبت به سایر انواع بادگیرها مقرون به صرفه تر است. به همین منظور در اردکان ممکن است در هر اتاق یک بادگیر ساخته شود.

بادگیر کرمانی

این بادگیرها از نظر ساختار از نوع یزدی و اردکانی ساده و کوچک تر است و عمدتاً از خشت و گل ساخته می شوند. معماران معتقدند که این نوع از بادگیر به خانه های طبقه متوسط و پایین اختصاص دارد. با این حال کارکرد این بادگیرها در مقایسه با بادگیر اردکانی دقیق تر و ایده آل تر است. در این بادگیر فشار باد به یک جهت است و به همین دلیل هوای گرم و آلوده سریع تر از طرف دیگر تخلیه می شود. در آب انبارها از این بادگیر ها استفاده می شود، با ساخت این بادگیر از یک سمت هوای خوش و مطبوع به سطح آب وارد می شود و از طرف دیگر هوای گرم خارج می شود.

یزد دیار بادگیرهای خشتی دنیا

شهر یزد را می توان میزبان عریض ترین و بلند ترین بادگیرها در کل ایران و حتی دنیا دانست. این شهر زیبا و تاریخی زادگاه تنها بادگیر دوطبقه دنیا است. هر بادگیر در یزد طراحی و معماری به خصوص به خود را دارد، تنوع در این بناها نشان دهنده اهمیت و نقش بادگیرها در زندگی مردمان این دیار کویری است.

یکی از آثار تاریخی ارزشمند شهر یزد، بادگیر گردی است که در شهر بهاباد قرار گرفته است. این اثر دیدنی در میان دیوارهای رنگ و رو رفته اطرافش، همانند استوانه ای گلی سر برافراشته است. بادگیرهای مختلفی با اشکال متنوع در سرتاسر شهر یزد و ایران وجود داشته اما این بادگیر در شهر بهاباد تنها بادگیر گرد در زمان خود بوده است. معماران و تاریخ دانان اعتقاد دارند فارغ از نوع معماری و موقعیت جغرافیایی، ساختار متفاوت این بادگیر به انگیزه شخصی معمار این بنا بازمی شود که به نوعی قصد ساختارشکنی در جامعه را داشته است.

بادگیرهای یزد

بادهایی که عمدتاً در استان یزد گردش دارند از دو جهت شمال غرب و جنوب شرقی وزیده می شوند و تنها ساخت بادگیرهایی با دو جبهه کارایی کافی را دارد. از این رو ساخت بادگیرهایی با بیش از دو جبهه به سلیقه و انگیزه معمار بستگی دارد، البته بعضی نیز برای زیباتر شدن ساختار ظاهری بنا دست به ساخت بادگیرهایی با اشکال متنوع می زدند. بادگیر گرد از نظر مکش باد قدرت کم تری نسبت به بادگیرهای چندضلعی دارد، در نتیجه می توان گفت صرفه مالی و کارکرد بهتر معیار ساخت آن نبوده است.

بادگیرهایی که در یزد وجود دارند نسبت به بادگیرهای دیگر مناطق کشور بزرگ تر هستند و معمولا به شکل چهار طرفه یا هشت طرفه ساخت شده اند. این نوع از بادگیرها را به نام بادگیر چهار طرفه یا چهار سویه نیز می شناسند. این بادگیرها به دلیل ساختار پیچیده و مشکل تر خود از ارتفاع بلندتری نیز برخوردار هستند. برخلاف شهر یزد که اکثراً بادگیرها از ارتفاع بلندی برخوردار هستند، در شهر میبد بادگیرها کوتاه و یک طرفه ساخته شده اند. وزش بادهای کویری همراه با گرد و غبار در شهر میبد بسیار رایج است به همین خاطر اهالی این منطقه بادگیرهای خود را پشت به این باد و در جهت بادهای مطلوب ساخته اند.

بادگیرهای ایران | ایجاد خانه صنایع دستی بهاباد در کنار تنها بادگیر گرد شهر یزد

همان طور که اشاره کردیم زادگاه تنها بادگیر گرد شهر یزد و ایران در شهرستان بهاباد است، این بادگیر در بالای بام یک خانه قاجاری ساخته شده است. در کنار این سازه بزرگ و بی مانند آثار تاریخی دیگری نظیر مسجد، ساباط و زورخانه قرار گرفته است. متاسفانه با گذشت زمان این بناها با بی مهری زمانه روبرو شده و به دست فراموشی سپرده شدند و پس از سال ها دچار فرسودگی گشته اند. در سال های اخیر سازمان میراث فرهنگی بار دیگر به این بناها توجه نموده و دست به احیا و بازسازی این آثار تاریخی کم نظیر زده است.

بادگیر گرد این خانه قاجاری امروزه به یک محموعه کاربردی با صرفه مالی تبدیل شده است. در حال حاضر این خانه قاجاری به یکی از بومیان منطقه بهاباد به نام حاج علی اکبر رفیعی پور تعلق دارد. در گذشته این بنا به مسجد مجاور خود وقف شده بود اما بعد از صحبت هایی که با میراث فرهنگی شد 700 میلیون اعتبار جهت بازسازی این مجموعه در نظر گرفته شد. با کمک موسسه عام المنفعه آبادگستر بهاباد، این مجموعه تاریخی بازسازی شده است و در آینده برنامه ریزی شده که به یک مرکز دائمی آموزش، فراوری و فروش صنایع دستی در بهاباد تبدیل شود. با ایجاد این مرکز آموزشی و فراوریی برای بیش از 70 نفر ایجاد شغل می شود.

canadaro.ir: تور کانادا: مجله گردشگری و مسافرتی تور کانادا، ویزای کانادا

indiaro.ir: تور هند ارزان قیمت indiaro | تور بمبئی، گوا، آگرا، جیپور، تور مثلث طلایی، تور نوروز، بهار، تابستان، پاییز، زمستان